طیور حساسیت بالایی به عوامل استرسی دارند در میان این عوامل، استرس گرمایی از همه مهم­تر می‌باشد

استرس گرمایی عمدتاً در تابستان زمانی که دمای محیطی بالاتر از دمای راحتی پرنده باشد اتفاق می‌افتد

و از طریق کاهش عملکرد و میزان بالای تلفات، منجر به زیان­های اقتصادی قابل توجهی در طیور می‌شود^۱.

با افزایش دمای محیط، طیور به منظور افزایش دفع حرارت از طریق تبخیر، مجبورند که سرعت تنفس خود را افزایش دهند ^۲.

افزایش شدت تنفس

افزایش شدت تنفس در این حالت، فشار جزئی دی­ اکسیدکربن خون و غلظت هیدروژن را کاهش داده، دفع بی­کربنات خون زیاد شده

و pH خون افزایش می‌یابد این تغییرات باعث به هم خوردن تعادل اسید و باز و بروز آلکالوز تنفسی در پرنده می‌گردد ^۳ .

بر اساس مطالعات انجام گرفته، میزان بی­کربنات خون در تابستان ۱/۲۲ میلی­اکی­والان در کیلوگرم جیره 

و در زمستان ۲۵ میلی­اکی­والان در کیلوگرم جیره  بود که نشان دهنده کاهش میزان بی­کربنات خون با افزایش دمای محیط می‌باشد

که نتیجه این عمل تغییر کیفیت پوسته تخم‌مرغ و سلامتی پرنده می‌باشد ^۴.

در استرس گرمایی تغییری در میزان کلر پلاسما مشاهده نشده است.

روش­های مدیریتی به حداقل رساندن اثرات متعدد استرس گرمایی

روش­های مدیریتی متعددی برای به حداقل رساندن اثرات متعدد استرس گرمایی وجود دارد.

اگر با روش­های مدیریتی معمول نتوان از تنش گرمایی ممانعت کرد تغییر الکترولیت­ های جیره ممکن است مفید باشد

که در این مورد برای پرندگان نابالغ در مقایسه با مرغ­های تخم­گذار تفاوت دارد.

افزودن مکمل­های الکترولیتی به جیره در حالت استرس گرمایی باعث جلوگیری یا کاهش تلفات در جوجه­ های گوشتی شود ^۵.

در حالت استرس گرمایی شدید، سطح بی­کربنات خون به شدت کاهش می­یابد (از طریق دفع کلیوی)

و در واقع بدن از بافر اصلی (یون بی­کربنات) تهی می‌شود

و این حالت باعث ایجاد اسیدوز متابولیکی می‌شود در این حالت با جایگزینی بخشی از نمک جیره با بی­کربنات سدیم می­توان باعث کاهش اثرات سوء ناشی از استرس گرمایی شد ^۶.

بی­کربنات سدیم

بی­کربنات سدیم با تأمین بخشی از یون­های بی­کربنات از دست ‌رفته باعث افزایش pH خون می‌گردد.

هم­چنین به خوبی ثابت شده که در جوجه‌های گوشتی که در معرض تنش گرمایی قرار دارند

معمولاً نسبت هتروفیل­ها (سلول­های فاگوسیتوزی که وظیفه دفاع ارگان­های بدن در مقابل عفونت­های باکتریایی،

ویروسی و ذرات خارجی را دارند) به لیمفوسیت­ها (با تولید آنتی­ بادی نفش فیزیولوژیکی مهمی در ایمنی بدن دارند) به طور غیرطبیعی افزایش می‌یابد

و این امر می‌تواند با تعادل میلی­اکی­والان در کیلوگرم جیره  حدود ۲۵۰-۲۲۰ میلی‌اکی‌والان در کیلوگرم جیره برطرف و تصحیح شود ^۷.

افزایش تعادل کاتیون-آنیون

هم­چنین گزارش شده که با افزایش تعادل کاتیون-آنیون جیره با استفاده از مکمل­ های نمک‌طعام، بی­کربنات سدیم، کلرید آمونیوم،

تیترهای آنتی‌بادی ویروس بیماری نیوکاسل به طور خطی به دنبال واکسناسیون در ۷ و ۲۱ روزگی با واکسن سویه لاسوتا افزایش می‌یابد ^۸.

در حالت استرس گرمایی در جوجه ­های گوشتی بعد از سن حدود ۴ هفتگی و در بوقلمون ­ها بعد ازحدود سن ۱۰ هفتگی،

اضافه کردن کلرید سدیم به علاوه بی­کربنات سدیم یا سسکیوکربنات مفید می­باشد.

درصد کلر

برای جوجه های گوشتی سطح حداقل ۲۵/۰ درصد کلر و ۲۸/۰ درصد سدیم (از نمک و بی­کربنات سدیم یا سسکیوکربنات هر دو به اندازه ۴/۰ درصد)

می­توان برای کاهش تلفات ناشی از استرس گرمایی و بهبود عملکرد زنده و عملکرد لاشه استفاده کرد ^۹.

در جوجه­ های گوشتی سطوح حداقل تعادل کاتیون-آنیون جیره در استرس گرمایی حدود  ۲۴۰-۲۲۰ میلی‌اکی‌والان در کیلوگرم جیره می­باشد.

مرغ­های مادر

در مرغ­های مادر گوشتی سطوح حداقل تعادل کاتیون-آنیون در جیره در آب و هوای معمولی حدود ۱۹۰-۱۸۰ میلی‌اکی‌والان در کیلوگرم جیره

و در شرایط آب و هوای گرم احتمالاً ۲۰۰ میلی‌اکی‌والان در کیلوگرم جیره، به منظور کیفیت پوسته،

کیفیت بستر و تداوم بیشتر منحنی­های تولید تخم ­مرغ می­باشد ^۱۰.

در حالت استرس گرمایی

در حالت استرس گرمایی به میزان فسفر کافی در جیره نیاز می­باشد

زیرا گزارشات حاکی از آن است که سطح زیر ۲۵/۰ درصد فسفر قابل دسترس در طی استرس گرمایی، باعث ۱۰ درصد تلفات شده است

چون طبیعت اسیدی فسفر احتمالاً به خنثی کردن آلکالوز تنفسی کمک می­کند (pH خون بالاتر).

از طرف دیگر نیز، وجود سدیم اضافی در جیره باعث دفع فسفر و در نتیجه کمبود آن در بدن می­شود ^۱۱.

در تحقیقی، در حالت استرس گرمایی با افزودن بی­کربنات و نمک­ طعام به جیره جوجه­ های گوشتی به این نتیجه رسیدند

که تعادل کاتیون-آنیون ۲۳۶ میلی‌اکی‌والان در کیلوگرم جیره باعث مناسب­ترین افزایش وزن،

و تعادل کاتیون-آنیون ۲۰۷ میلی‌اکی‌والان در کیلوگرم جیره موجب بهترین ضریب تبدیل غذایی می­شود^۱۲.

در تحقیقات دیگری که توسط همین گروه انجام گرفت در تعادل کاتیون-آنیون ۲۴۰ میلی‌اکی‌والان در کیلوگرم جیره،

میزان باز اضافی در بدن در نزدیکترین نقطه به صفر نگه داشته شد ^۱۳.

در مطالعات دیگر تعادل کاتیون-آنیون مناسب برای جوجه ­های گوشتی در دمای اپتیمم (۲۶-۱۸ درجه سانتیگراد)

برابر ۲۵۰ میلی‌اکی‌والان در کیلوگرم جیره، و در دماهای بالا (۳۵-۲۵ درجه سانتی­گراد)،

۳۵۰ میلی‌اکی‌والان در کیلوگرم جیره تعیین شد ^۱۴.

^۱ (Borgatti et al., ۲۰۰۴)

^۲ (گلیان، ۱۳۷۸)

^۳ (Bottje and Harrison, 1985)

^۴(Hooge, 2003b)

^۵(Hooge, 2003b; Branton et al., ۱۹۸۶)

^۶(Balnave and Gorman, 1993)

^۷(Hooge, 2003a; Borges et al., ۲۰۰۴b)

^۸(Hooge, 2003a)

^۹(Hooge, 2003)

^۱۰(Hooge, 2003a)

^۱۱(Hooge, 2003a)

^۱۲ (Borges et al., ۲۰۰۳)

^۱۳(Hooge, 2003)

^۱۴(Borges et al., ۲۰۰۴b)

واحد تحقیق و توسعه شرکت رادین فیدار فردا

نماینده انحصاری محصولات بیوشم آلمان