دیسبایوزیس ،دلایل ایجاد و نحوه پیشگیری از بروز آن

روده طیور و دیگر حیوانات ،اکوسیستمی پویاست که متشکل از میکروب های گوناگون در سطح دیواره این ارگان است.

میکروب های موجود در روده به جمعیت های میکروبی طبقه بندی می شوند

که شامل باکتری ها ،تک یاخته ها ، قارچ ،مخمر ،باکتریوفاژ و دیگر ویروس ها می باشند.

از نظر قابلیت ایجاد بیماری این میکروب ها در سه دسته میکروب های هم سفره ، فرصت طلب و بیماری زا طبقه بندی می گردند.

جمعیت میکروبی روده ، میتوانند روی پاسخ های پرنده نسبت به هضم ریز مغذی ها ، جذب مواد ،متابولیسم موکس روده ،فیزیولوژی عمومی و واکنش های منطقه ای عمومی دستگاه ایمنی تاثیر بگذارند.

در زمانی که این اکوسیستم در تعادل باشد ، نتیجه این تعادل و ارتباط متقابل به نفع میزبان خواهد بود .

اما هنگامی که تغییرات کمی و کیفی در جمعیت میکروبی رخ دهد

میزبان با دیسبایوزیس ،دیسباکتریوزیس که معادل ازدیاد رشد و تکثیر باکتریایی در روده است مواجه خواهد شد.

این وقایع می تواند موجب علایم بالینی از جمله اسهال و پر ادراری خواهد شد.

تعادل در اکوسیستم میکروبی دستگاه گوارش

با افزایش سن ،روده ها با جمعیت میکروبی بی شماری اشغال می شوند

که تحت تاثیر عوامل زیادی از جمله جریان مواد مغذی ،ترشحات روده میزبان و

پاسخ های میزبان که در پاسخ به تحریک سیستم عصبی و هورمونی انجام می شود.

میکروفلور دستگاه گوارش برای دسترسی به ریز مغذی ها با میزبان وارد رقابت می شوند.

با افزایش سن تعادل بین میزبان و فلور دستگاه گوارش برقرار می شود.

این تعادل به نحوی برقرار است که با میکروب های هم زیست و

هم سفره بیشترین غلظت را در بین میکروفلور دستگاه گوارش داشته باشند و

جمعیت غالب را تشکیل میدهند که موجب تاثیر مثبت بر روی میزبان میشوند .

میکروب های همزیست با هم سفره از چند طریق اثرات مثبت خود را بر میزبان اعمال می کنند :

• بلوغ و تکامل روده ها
• تقویت یکپارچگی دیواره روده
• آنتاگونیست عوامل بیماری زا و نابودی آنها با حذف رقابتی
• تنظیم پاسخ های ایمنی

میکروب های همزیست ضمنا با ایجاد هموستاز در سیستم ایمنی موجب کاهش بروز پاسخ های التهابی خواهد شد

که منجر به کاهش اتلاف انرژی و ریز مغذی ها توسط میزبان خواهد شد.

میکروب های بیماری زا (pthobionts)همیشه حضور دارند اما در مقادیر بسیار کم به حدی که توسط روش های کشت قابل ردیابی نیستند.

برخی از میکروب های بیماری زا و هم سفره ها در شرایط باثبات روده تاثیر مثبتی بر میزبان دارند،

اما برخی دیگر از میکروب های بیماری زا در شرایط دیسباکتریوزیس که تعادل مناسبی بین جمعیت باکتریایی دستگاه گوارش وجود ندارد میتوانند متابولیت های مخربی تولید کنند.

این نقش مثبت و منفی برخی میکروب های دستگاه بدین معنی است که در شرایط مختلف اثرات متفاوتی از آنها را بایستی انتظار داشت .

پس نگاه داشتن شرایط اکوسیستم روده در حالت تعادل مهمترین کار برای برقراری تعادل بین این سه دسته میکروفلور خواهد بود.

روده با چندین عملکرد فیزیکی مانع تکثیر زیاد باکتریایی خواهد شد

و از روده باکتری ها به دیواره روده برای جلوگیری از تکثیر باکتری ها شامل حرکات دودی روده

و جریان مداوم روده ،ترشحات متعدد شامل آب ، الکترولیت ها ، اسیدهای صفراوی و غیره ،

سد فیزیکی روده ،میکروفلور دستگاه گوارش ،یکپارچگی دستگاه گوارش ،هضم و جذب ریز مغذی ها با کارای بالا و افت لنفاوی وابسته با روده (CALT).

جذب بالای ریزمغذی های توسط میزبان به وسیله کاهش مواد سوبسترا برای باکتری های فرصت طلب میتواند

موجب کاهش ریسک بروز دیسباکتریوزیس شود

بهبود هضم و جذب مواد غذایی در قسمت های ابتدایی دستگاه گوارش مانند پیش معده و سنگدان مهمترین راه برای کاهش میزان تکثیر باکتری ها و خطر دیسباکتریوزیس است.

توجه به این نکته بسیار حائز اهمیت است که قطر متوسط ذرات مواد غذایی بایستی بعد از آسیاب بین ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ میکرومتر باشد.

ضمن اینکه بایستی برای بهبود عملکرد سنگدان ۲/۵ % فیبر هم در فرمول جیره غذایی پرنده جای داده شود.

سنگدان نرخ عبور مواد غذایی را کنترل کرده و با بهبود عملکرد موجب تحریک ترشح پیسین خواهد شد.

دلایل بروز دیسبایوزیس

تغییرات در حرکت دستگاه گوارش ،تغییر در اسیدیته دستگاه گوارش کاهش در تولید پپتیدهای آنتی باکتریال مترشحه از پانکراس ،کاهش در تولید موکوس

و تغییر در ترکیبات موکوس ،کاهش تولید ایمنوگلوبولین IgA و وجود زخم های ناحیه ای که منجر به کاهش جذب مواد ، نکروز بافتی و شیفت یافتن میکروفلور دستگاه گوارش خواهد شد. 

هر اختلالی که منجر به آسیب به عملکرد فیزیولوژیک دستگاه گوارش و ایمنی دستگاه گوارش بوسیله استرس سرمایی

و گرمایی شود می تواند منجر به تکثیر باکتریایی دستگاه گوارش و بروز دیسپایوزیس شود.

در حقیقت هر عاملی که منجر به بروز استرس در پرنده شود .

درحقیقت هر عاملی که منجر به بروز استرس در پرنده شود مانند استرس های محیطی ،

استرس ناشی از طرح های واکسیناسیون سخت گیرانه و

وجود تراکم بالا در گله با افزایش هورمون های کورتیکواستروئیدی میتواند موجب تحریک عصب واگ شوند.

اعصاب واگ در قسمت های فوقانی دستگاه گوارش منجر به کاهش حرکات دستگاه گوارش (کاهش هضم فیزیکی مواد غذایی)

و افزایش حرکت در قسمت های تحتانی دستگاه گوارش میشوند

که نتیجه این دو اختلال افزایش تکثیر باکتری ها در دستگاه گوارش و بروز دیسپایوزیس میباشد.

مواجهه با هورمون های استرس مانند نوراپی نفرین و اپی نفرین موجب تکثیر زیاد باکتری های مخرب دستگاه گوارش مانند ای کلای ،یرسینیا ، سودوموناس و سالمونلا خواهد شد.

حتی در بهترین شرایط تغذیه ای استرس های محیطی می توانند موجب تکثیر باکتری ها و بروز دیسپایوزیس شوند.

این شرایط در پرندگان جوان که فاقد سیستم ایمنی بالغی هستند. بیشتر دیده می شود .

از دیدگاه تغذیه ای خالی بودن دستگاه گوارش از مواد مغذی شرایط را فراهم میکند

که باکتری ها با سرعت بالا تکثیر پیدا کنند.

کیفیت آب برای عملکرد مناسب دستگاه گوارش برقراری PH مناسب روده حیاتی است .

سولفات ، منیزیم و دیگر نمک ها روی سرعت عبور مواد و میزان مصرف آب تاثیر می گذارد.

میکروفلور دستگاه گوارش به شدت تحت تاثیر عفونت های روده ای از جمله تک یاخته آیمریا قرار میگیرد . 

عفونت کوکسیدیوز به شدت روی تکثیر باکتری های روده ای تاثیر گذار است

و میتواند موجب بروز دیسباکتریوزیس شود. 

پیامد دیسبایوزیس 

دیسبایوزیس میتواند اثرات عمیقی در سلامت میزبان داشته باشد.

نوع حاد این اختلال میتواند موجب تکثیر زیاد باکتری های بیماری زا و تخریب دستگاه گوارش شود.

باکتری های بیماری زا با تولید سم و متابولیت هایی مضر میتوانند موجب افزایش حرکت دستگاه گوارش و افزایش تخمیر و تولید گاز در دستگاه گوارش شوند . 

به علاوه این عوامل بیماری زا ،موجب تغییر PH روده ، تخریش دیواره روده و التهاب دیواره روده ها میشود.

این موارد موجب کاهش قابلیت هضم و جذب ریزمغذی های و آب میشوند.

برخی اوقات این اختلال مرگ آور است . اما هزینه برترین حالت برای صنعت پرورش طیور نوع مزمن دیسبایوزیس است که منجر به کاهش رشد و افزایش ضریب تبدیل مواد غذایی می شود .

عمومی ترین پیامد دیسبایوزیس بستر مرطوب است که با افزایش تولید گاز آمونیاک موجب کاهش کیفیت هوای سالن پرورش خواهد شد .

به علاوه عوامل بباکتریای منتقله از طریق مواد غذایی مانند سالمونلا و ای کلای با تجمع در روده خلفی میتوانند به عنوان عوامل باقیمانده ، خطر عفونت های روده ای در مواردی که دیسبایوزیس شایع میشوند تشدید میشوند.

حیواناتی که درگیر دیسبایوزیس می شوند به شدت در معرض تولید سم توسط باکتری کلستریدیوم پرفرینجنس و بروز بیماری تورم روده نکروتیک خواهند شد.

نحوه پیشگیری از بروز دیسبایوزیس 

مهمترین راه پیشگیری از دیسبایوزیس ، جلوگیری از بروز استرس های محیطی ،

اهمیت به کیفیت بالای آب مصرفی پرنده ،افزایش قابلیت هضم مواد غذایی ، جلوگیری از وجود فاکتور های ضدتغذیه ای ،سموم قارچی و فساد مواد غذایی است.

برقراری شرایط مناسب قبل از ورود جوجه به سالن و اطمینان از دمای کافی بستر سالن در شرایط برودینگ استرس سرمایی در روزهای اول زندگی جوجه را به حداقل میرساند.

استفاده از آنزیم فیتاز به منظور تجزیه کربوهیدرات های غیر نشاسته ای (NSPs) ،استفاده از اسیدیفایرها به منظور متعادل ساختن اسیدیته دستگاه گوارش ،

استفاده از پروبیوتیک و پریبیوتیک ها بمنظور تحریک رشد باکتری های مفید دستگاه گوارش راه های دیگری به منظور کاهش خطر دیسبایوزیس میباشند.