استرس گرمایی

استرس گرمایی یکی از عواملی است که به دلیل وارد آوردن ضرر و زیان اقتصادی ناشی از کاهش عملکرد طیور

و افزایش تلفات، می­تواند به عنوان یک مشکل جدی برای پرورش دهندگان انواع طیور مورد توجه قرار گیرد.

به منظور کاهش اثرات ناشی از استرس گرمایی بر روی پرندگان،

علاوه بر به کارگیری روش­های مناسب مدیریتی از قبیل تغییر سیستم پرورش از فضای باز به سالن­های مجهز،

بهبود و اصلاح جیره ­های غذایی نیز باید مد نظر قرار گیرد.

در اتلاف حرارت بدن استفاده از مکمل های خوراکی حاوی الکترولیت­ها،

از قبیل بی­کربنات سدیم و کلرید پتاسیم می­تواند

به عنوان روشی مناسب جهت تصحیح سطوح کاهش یافته دی اکسید کربن،

بی­کربنات و پتاسیم خون در پرندگانی که از استرس گرمایی رنج می­برند به کار گرفته شود.

ترکیب خوراک مصرفی، نحوه خوراک­دهی و سازش پرنده با آب و هوای محیط، از جمله عواملی هستند

که بر تولید حرارت بدن پرنده تاثیر می­گذارند.

به طور کلی پرندگان زمانی دچار استرس گرمایی می­شوند

که بدن آنها در ایجاد تعادل بین حرارت تولید شده در بدن و حرارت از دست رفته از بدن دچار مشکل شود.

در درجه حرارت­های محیطی بالا، پرندگان برای اینکه بتوانند

درجه حرارت بدن خودشان را در منطقه آسایش حرارتی (محدوده حرارتی خنثی) تنظیم نمایند،

مکانیسم­های متعددی را به کار می­گیرند.

باید به خاطر داشت که اثرات نامطلوب استرس گرمایی به دوره استرس،

دمای هوا، ژنوتیپ حیوان و سن پرنده بستگی دارد.

دمای آسایش پرنده بین ۱۸ تا ۲۲ درجه سانتیگراد است.

در این دما پرنده احساس راحتی می­کند. در طول استرس گرمایی، پرنده چالش بزرگتری را در نگهداری دمای مطلوب بدن خود خواهد داشت

زیرا بدن پرندگان هم غدد عرق ندارد و هم اینکه دمای بدن پرندگان نسبت به سایر حیوانات اهلی بالاست.

درجه حرارت طبیعی بدن جوجه ­های گوشتی ۴۱ تا ۵/۴۱ درجه سانتیگراد است.

هنگامی که درجه حرارت محیط از ۳۵ درجه سانتیگراد تجاوز کند، جوجه ­های گوشتی دچار استرس گرمایی می­شوند.

در این حالت به منظور حفط درجه حرارت مناسب بدن، پرندگان نخست اقدام به دفع حرارت (اتلاف گرما) از طریق رگ­های خونی نزدیک سطح بدن می­نمایند.

عملی که خنک شدن غیر تبخیری نامیده می­شود.

لیکن باید توجه داشت که این مکانیسم تنها در شرایطی که درجه حرارت محیط اطراف پایین­تر از درجه حرارت بدن پرندگان باشد، موثر خواهد بود.

با افزایش درجه حرارت محیط به بالاتر از محدوده حرارتی خنثی، درجه حرارت بحرانی بالا برای پرنده فرا می­رسد

که در این حالت عمل خنک شدن غیر تبخیری بی تاثیر خواهد بود.

در این محدوده از درجه حرارت، پرنده برای کنترل حرارت بدن به مکانیسمی تحت عنوان نفس نفس زدن (panting ) یا خنک شدن تبخیری روی می­آورد.

مطالعات مختلف نشان می­دهد که دفع یک میلی­لیتر آب از بدن طی عمل خنک شدن تبخیری،

۵۷/۰کیلوکالری انرژی را به صورت حرارت از بدن خارج می­سازد.

در حالی که اتلاف حرارت بدن از طریق هر میلی­لیتر ادرار (خنک شدن غیر تبخیری)

به طور متوسط به ۰۲۴/۰کیلوکالری انرژی نیاز دارد.

بنابراین اگر چه عمل نفس نفس زدن پرنده مکانیسمی موثر برای کنترل درجه حرارت بدن می­باشد

ولی نیاز به صرف انرژی زیادی داشته و در نهایت به کاهش مصرف خوراک و رشد بدن منجر شده

و راندمان تبدیل خوراک را کاهش می­دهد.

در این شرایط پرنده به منظور جبران آب از دست رفته بدن، مصرف آب را افزایش می­دهد اما باید دانست

که با پیشروی مکانیسم خنک شدن تبخیری (panting)، توانایی پرنده برای نگهداری آب بدن کاهش می­یابد.

هنگامی که درجه حرارت محیطی، به بالاتر از محدوده حرارتی خنثی افزایش یابد،

پرندگان به منظور خنک شدن تعداد عمل نفس نفس زدن را به بیش از ۱۰ برابر افزایش می­دهند،

به گونه ­ای که تعداد تنفس از میزان طبیعی ۲۵ تنفس در دقیقه به ۲۵۰ تنفس در دقیقه افزایش می­یابد.

این عمل در نهایت به هدرروی بیش از حد دی اکسید کربن منجر شده

و سبب افزایش سطح بی کربنات و بالا رفتن pH خون می­شود.

در این حالت پرنده برای تصحیح pH خون، شروع به دفع بی کربنات از راه ادرار می­نماید.

از آنجایی که وجود یون بی­کربنات برای ساخت پوسته تخم ­مرغ ضروری بوده

و تحت شرایط استرس گرمایی موثرترین عامل بر کیفیت پوسته تخم­ مرغ می­باشد،

بنابراین دفع بی­کربنات به منظور تصحیح pH خون، باعث کاهش کیفیت پوسته تخم ­مرغ­های تولیدی خواهد شد.

یون­های بی­کربنات، یون­هایی با بار منفی هستند

که برای دفع ادرار با یون­هایی با بار مثبت مانند پتاسیم جفت می­شوند.

از آنجایی که وجود یون پتاسیم برای حفظ و نگهداری تعادل آب درون سلولی اهمیت دارد،

بنابراین اتلاف آن از طریق ادرار، توانایی پرنده را برای حفظ این تعادل کاهش داده

و پرنده را با مشکلات جدی مواجه می­سازد.

در ادامه این حالت، اگر چه سعی پرنده بر این است که آب از دست رفته از بدن در نتیجه عمل نفس نفس زدن را با مصرف بیشتر آب جبران نماید،

اما به دلیل هدر روی و اتلاف همزمان الکترولیت ­هایی از قبیل پتاسیم از راه ادرار، ابقا آب در سلول­های بدن کاهش می­یابد.

اگر افزایش دما ادامه یابد، آسیب­های بافتی موجب صدمه زدن به بافت­ها و آزاد شدن مواد مضر در خون می­شود.

کراتین کیناز (CK) یک آنزیم درون سلولی است و غلظت آن در پلاسما در طول استرس گرمایی حاد بالا می­رود.

علاوه بر این آسیب­های بافتی ناشی از پراکسیداسون چربی در طول استرس گرمایی حاد اتفاق می­افتد.

در سطح سلولی، استرس گرمایی موجب افزایش سنتز پروتئین­هایی موسوم به پروتئین­های شوک حرارتی می­شود (Heat shock proteines).

این پروتئین­ها به عنوان پروتئین­ های استرس مشهور هستند.

بالا رفتن این پروتئین­ها موجب افزایش دفاع سلول در مقابل آسیب­های بافتی می­شود

و آنها را در مقابل مرگ سلولی محافظت می­نمایند.

HSP70 یکی از انواع پروتئین­های شوک حرارتی است به عنوان مثال در طول استرس گرمایی حاد،

این پروتئین در هسته سلولی قرار می­گیرد و با اتصال به RNA  سلولی، از سنتز و ساخت پروتئین­های غیر نرمال جلوگیری می­کند.

  این موارد از جمله مقاومت­های طبیعی بدن در مقابله با استرس گرمایی است.

استرس گرمایی در جوجه های گوشتی

مهمترین فاکتوری که در جوجه ­های گوشتی تحت استرس گرمایی دیده می­شود

تاثیر منفی بر عملکرد آنها از طریق کاهش مصرف خوراک می­باشد.

تحقیقات مختلف نشان می­دهد که ۶۳درصد از کاهش رشد پرندگان به دلیل کم شدن خوراک مصرفی آنهاست.

نکته بسیار مهم این است که تاثیر منفی استرس گرمایی ارتباط بسیار بالایی با درصد رطوبت محیط دارد.

به طوریکه دمای بالا و رطوبت بالای محیط تاثیر مخرب­تری بر ضریب رشد پرنده خواهد گذاشت.

دمای ثابت محیط در شبانه روز بین ۳۰ تا ۳۲ درجه سانتیگراد اثرات زیان آورتری دارد

نسبت به زمانیکه دمای محیط در روز ۳۰ تا ۳۲ و در شب ۲۵ درجه سانتیگراد باشد.

جوجه­ های گوشتی در دمای بالاتر از ۳۰ درجه سانتیگراد،  نه تنها کمتر خوراک مصرف می­کنند،

بلکه به ازاء هر واحد خوراک مصرفی­شان، وزن کمتری هم به دست می­آورند.

توصیه ­های تغذیه­ ای عمومی برای جوجه ­های گوشتی در فصول گرم سال به موارد جالبی اشاره می­کند.

در شرایط گرم سال، درصد پروتئین جیره ­ها باید بین ۱ تا ۲% پایین­تر بیاید.

سطح انرژی جیره­ ها باید بر اساس سطح پروتئین جیره­ ها تنظیم شود.

مقدار پتاسیم جیره ­ها باید تا  ۶/۰%  افزایش یابد و در نهایت سطح اسیدهای آمینه جیره باید بین ۵ تا ۱۰% بالاتر در نظر گرفته شود.

جوجه­ های گوشتی اغلب مصرف خوراک به صورت کرامبل یا پلت را ترجیح می­دهند.

در شرایط آب و هوای گرم، جوجه ­های گوشتی خوراک با سایز درشت تر را ترجیح می­دهند

بنابراین بهتر است که مصرف خوراک پلت توسط جوجه­ های گوشتی در شرایط استرس گرمایی زودتر آغاز شود.   

مطالعات متعدد نشان می­دهد که گرمای شدید محیطی موجب تاثیر نامطلوب بر روی سیستم ایمنی بدن طیور می­شود. افزایش غلظت کورتیکواستروئیدها در خون و به دنبال آن افزایش مقدار پروتئین، گلوکز و نسبت هتروفیل به لنفوسیت از جمله سایر عوارض ناشی از استرس گرمایی است.

کاهش نسبی وزن غده آدرنال، بورس و طحال هم از جمله سایر عوارض ناشی از استرس گرمایی است.

استرس گرمایی همچنین موجب کاهش سطح مواد معدنی  از قبیل آهن، روی و کروم

و ویتامین­ها از قبیل ویتامین­های A،E  و C  در خون می­شود.

دفع این گونه مواد از بدن افزایش می­یابد به طوری که این کمبودها، کمبود بافتی این ترکیبات را هم موجب می­شود.

تلفات در پرندگان تحت استرس گرمایی به طور نسبی افزایش می­یابد

و این تلفات در وزن نزدیک به کشتار بالاتر می­رود.

مکانیسم تاثیرگذاری استرس گرمایی در طیور

در ارتباط با استرس و عوارض ناشی از آن یک تقسیم بندی کلی وجود دارد

که نشان می­دهد که عوامل استرس­زا از جمله استرس گرمایی، چه عوارضی را در بدن طیور ایجاد می­نمایند.

در یک تقسیم بندی کلی استرس موجب:

۱ – کاهش عملکرد گله می­شود.

۲ – کاهش و افت عملکرد سیستم ایمنی می­شود.

۳ – افت کیفیت لاشه را موجب می­شود.

۴ – موجب مشکلات اسکلتی و افت کیفیت پوسته تخم مرغ می­شود.

باید به خاطر داشت که در زمان بروز اترس از جمله استرس گرمایی یک مکانیسم عصبی-هورمونی

در بدن طیور فعال می­شود.

این مسیر با تحریک غده هیپوتالاموس آغاز می­گردد.

هیپوتالاموس بعد از تحریک شدن با ترشح ترکیباتی موجب تحریک غده هیپوفیز قدامی می­شود.

هیپوفیز قدامی با ترشح ترکیباتی بر روی غدد فوق کلیه تاثیر می­گذارد

و ترشحات ناشی از غدد فوق کلیه موجب می­گردد که بدن در وضعیت جنگ و گریز قرار گیرد.

از آنجایی که در طبیعت حیوانات بعد از روبه رو شدن با عامل استرس­زا

و دشمنان طبیعی، امکان گریز یا فرار کردن را پیدا می­کنند، مسیرهای متابولیکی در بدن حیوانات نهادینه شده است

تا برای حالت جنگ و گریز آمادگی داشته باشند.

در شرایط نگهداری طیور به صورت صنعتی، باز هم این مسیرهای متابولیک در بدن فعال می­شود .

با شروع استرس، به دلیل فعال شدن مکانیسم عصبی-هورمونی در بدن،

اولویت بندی بافت­های بدن برای مصرف مواد مغذی تغییر می­نماید.

به طوری که این اولویت ابتدا در اختیار سیستم عصبی-هورمونی قرار می­گیرد

و بافت­های عضلانی و استخوانی در اولویت بعدی قرار خواهند گرفت.

این موضوع یکی از دلایل کاهش وزن در مواجه با عامل استرس­زا می­باشد.

هنگامی که بدن با استرس­های مختلف و از جمله استرس گرمایی روبه رو می­شود،

نیاز بیشتری به گلوکز به عنوان سوخت اصلی پیدا می­کند.

به همین دلیل بافت­های پروتئینی بدن با اولویت تولید گلوکز شروع به تجزیه شدن می­نمایند.

این عامل دلیل دیگری است که موجب کاهش وزن­گیری و افت توده عضلانی در زمان استرس گرمایی می­شود.

هورمون­های مترشحه در زمان استرس موجب می­شوند تا سطح جدب در دستگاه گوارش کاهش یابد 

و همین عامل موجب کاهش وزن بدن در انتهای دوره می­شود.

کاهش اشتهای ناشی از استرس گرمایی هم به عنوان یک عامل تشدید کننده، موجب کاهش وزن می­شود.

افزایش درصد چربی لاشه و افت کیفیت لاشه از جمله سایر عوارض ناشی از استرس گرمایی است

که موجب کاهش بازار پسندی محصول نهایی می­شود.

فعال شدن سیستم عصبی-هورمونی در زمان استرس گرمایی موجب می­شود

سطح جذب مواد مغذی از جمله کلسیم هم کاهش یابد.

این عامل به همراه افزایش دفع ادراری کلسیم موجب می­شود

که مشکلات اسکلتی و کیفیت نامطلوب پوسته تخم­ مرغ در گله شیوع یابد.

همان طور که قبلا هم عنوان شد در زمان بروز استرس گرمایی، اعمال سیستم ایمنی بدن دچار اختلال می­شود

که این موضوع به تحلیل رفتن بافت­های فعال در سیستم ایمنی (طحال، بورس فابرسیوس و تیموس)

و به کاهش تکثیر سلول­های موثر در ایمنی (لنفوسیت­ها، ایمونوگلوبین­ها و …) باز می­گردد.

کاهش مقاومت بدن در برابر انواع بیماری­ها و افزایش تلفات به دنبال بروز استرس گرمایی به همین دلیل است.

بر همین اساس طبق برآورد سال ۲۰۰۳ میزان ضرر و زیان اقتصادی سالانه ناشی از استرس گرمایی در طیور، ۱۲۸ تا ۱۶۵ میلیون دلار برآورد شده است

و به همین دلیل است که یافتن راهکارهایی برای کاهش استرس گرمایی

به موضوع مورد علاقه تولید کنندگان و متخصصین تبدیل شده است.

یکی از راه های حفاظت طیور در مقابل استرس گرمایی، مدیریت جایگاه، تغذیه و آب آشامیدنی می­باشد.

به عنوان مثال در شرایط آب و هوایی گرم به منظور کنترل بهتر درجه حرارت،

بسیاری از  آشیانه ­های طیور با سیستم­های خنک کننده و تهویه ­های جدید تجهیز شده ­اند

. همچنین تغییر ساعات خوراک­دهی از ساعات گرم روز به ساعات خنک­تر (عصر و شب) می­تواند

به پرنده کمک نماید تا گرمای تولید شده در نتیجه مراحل مختلف هضم را آسان­تر به محیط دفع نماید.

همچنین به منظور کاهش گرمای تولید شده ناشی از متابولیسم پروتئین در بدن،

می­توان در طول استرس گرمایی سطح پروتئین خام جیره را کاهش داد.

علاوه بر موارد فوق، به منظور تخفیف اثرات استرس گرمایی بر روی پرنده،

می­توان از روش­های دیگری نظیر استفاده از مکمل­های خوراکی بهره برد.

با بررسی ترکیبات موثر بر روی استرس گرمایی

، یکی از موثرترین ترکیبات که به عنوان مکمل به آب آشامیدنی اضافه می­شود ترکیب استرس پک است.

این ترکیب با رویکرد بسیار تخصصی تولید می­شود و حاوی اجزایی است

که در ادامه این مطالب به نقش تخصصی هر یک از این ترکیبات پرداخته می­شود.

استرس پک یک مکمل خوراکی است که حاوی بتائین طبیعی، ویتامین ث، ویتامین آ، منیزیم ارگانیک و اسیدآمینه تریپتوفان است.

بتایین طبیعی

بتائین طبیعی می­تواند مانع از دست دادن آب بدن (دهیدراتاسیون) پرندگانی که دچار استرس گرمایی هستند

گردیده و عملکرد آنها را در سطح مطلوب نگه می­دارند.

بتایین به دلیل دارا بودن خاصیت تنظیم فشار اسمزی، از مصرف انرژی توسط پمپ­های یونی سلول جلوگیری می­کند،

در نتیجه انرژی مورد نیاز برای نگهداری پرنده، حتی در شرایط استرس گرمایی کاهش یافته

و مقادیر بیشتری از انرژی بدن صرف رشد و تولید می­شود.

به عبارت دیگر مکانیسمی که پرنده برای تنظیم و کنترل تعادل آب سلول به کار می­گیرد،

بر پایه فعالیت پمپ­های یونی استوار است که فعالیت آنها به مقدار زیادی انرژی نیاز دارد.

بتائین به عنوان یک ماده تنظیم کننده فشار اسمزی، به حفظ تعادل آب درون سلولی کمک می­نماید

و در نتیجه زمانی که بتائین در اختیار پرنده قرار گیرد، پرنده کمتر به فعالیت پمپ­های یونی متکی بوده

و ابقا آب در داخل سلول نیز موثرتر صورت می­گیرد.

بنابراین انرژی مورد نیاز پرنده جهت نیاز نگهداری کاهش یافته و انرژی بیشتر به منظور سنتز پروتئین

و در نتیجه رشد عضلات و ماهیچه ­ها را تحریک می­کند.

از طرف دیگر در نتیجه متابولیسم بتائین در بدن اسید آمینه گلیسین تولید می­شود

که از جمله اسیدهای آمینه مهم در سنتز پروتئین و رشد عضلات است.

ویتامین ث (آسکوربیک اسید) 

 اﺳﺘﻔﺎده از۴ ویتامین ث ( اسید آﺳﮑﻮربیک ) ﻣﺘﺪاولترین راه ﺑﺮای ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑـﺎ اﺳـﺘﺮس در طیور

و ﺳـایر حیوانات ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽ­رود.

ویتامین ث دارای نقش مهم در بیوسنتزکورتیکوسترون و نیز به عنوان یک هورمون گلوکوکورتیکوئیدی مهم در گلوکونئوژنز برای افزایش ذخایر انرژی در شرایط استرس گرمایی می­باشد.

در شرایط استرس گرمایی تولید ویتامین ث در طیور به مقدار ناچیزی صورت می­گیرد.

تحت شرایط استرس گرمایی استفاده از مکمل­های ویتامین ث سبب افزایش عملکرد پرندگان،

افزایش ایمنی پرندگان و کاهش پاسخ­های وابسته به استرس می­شود.

ویتامین ث بیشتر از آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﺑـﺪن در ﺑﺮاﺑـﺮ اﺳﺘﺮﺳـﻮرﻫﺎ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺎ تنظیم ﺗﺮﺷﺢ ﮐﻮرتیکوسترون،

از اﺗﻼف ذﺧﺎﺋﺮ ﺑﺪن در ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺘﺮس ﺟﻠﻮگیری ﻣﯽ­نماید.

همچنین گزارش شده که ویتامین ث تحت شرایط استرس گرمایی سبب افزایش مقاومت بدن طیور در مقابل بیماری نیوکاسل می­شود.

ویتامین ث در ایفای نقش آنتی اکسیدانی خود باعث استحکام غشای لکوسیت‌ها می­شود.

همچنین وجود مقادیر مناسب این ویتامین باعث افزایش فعالیت فاگوسیتوزی نوتروفیل­ها می­گردد

و به این ترتیب به تقویت سیستم ایمنی کمک می­کند.

ویتامین آ

ویتامین آ نقش و اهمیت زیادی در حفظ سلامت و عملکرد طیور دارد.

 به خوبی مشخص شده است که کمبود ویتامین آ موجب بروز نابسامانی در سیستم ایمنی بدن می­شود.

معمولا نیازهای ویتامینی طیور در شرایط پرورش ایده ال تعیین می­شود.

از آنجایی که در سالن­های پرورش، طیور تحت تاثیر تنش های مختلف قرار می­گیرند

از این رو برای مقابله با عوامل تنش زا، میزان نیاز به ویتامین­ها از جمله ویتامین آ افزایش می­یابد.

از جمله فعالیت­های متابولیسمی که ویتامین آ درآن نقش دارد می­توان به بینایی، تولید مثل،

حفظ غشاهای مخاطی، نقش کوآنزیمی و هورمونی، سنترموکوپلی ساکاریدها، رشد استخوان، سنتر کورتیکوستروئیدها،

تنظیم فشار مایع مغزی نخاعی اشاره نمود. 

ویتامین آ دارای اثرات سودمندی بر نرخ رشد، تولید تخم مرغ و افزایش ضخامت پوسته در مرغ­های تخمگذار تحت شرایط استرس گرمایی می­باشند.

همچنین گزارش شده که ویتامین A سبب بهبود افزایش وزن

و ضریب تبدیل غذایی تحت شرایط استرس گرمایی می­شود.

منیزیم

عنصر منیزیم که در ترکیب استرس پک وجود دارد به شکل ارگانیک است.

شکل ارگانیک این عنصر به صورت ترکیب با  اسیدهای آمینه با منشا سویا باز می­گردد.

شکل ارگانیک منیزیم در ترکیب استرس پک موجب شده تا ضریب جذب آن ۲ تا ۵ برابر شود. 

منیزیم در بدن وظایف مختلفی را بر عهده دارد.

یکی از نقش­های بسیار مهم منیزیم نقش آن در آرام کردن پرنده در مواجه با تحریکات عصبی است.

منیزیم به عنوان کوفاکتور نقش بسیار مهمی را در تبدیل تریپتوفان به سروتونین که تحت عنوان هورمون شادی بخش در بدن معروف می­باشد ایفا می­کند.

خلاصه ­ای از نقش مهم منیزیم و عملکرد آن را در مواجه به عوامل استرس زا از قبیل گرما و بیماری در زیر ملاحظه می­نمایید.

تریپتوفان

تریپتوفان یک اسید آمینه ضروری است

که نقش بسیار مهمی را از نظر ایمونولوژیک و فیزیولوژیکی در بدن طیور ایفا می­نماید.

مقدار این اسید آمینه در شرایط مواجه پرنده با انواع استرس از قبیل بیماری، تنش گرمایی

و التهاب به شدت کاهش می­یابد زیرا مصرف آن در این زمان افزایش می­یابد.

به همین دلیل تحت شرایط استرس، افزایش مصرف آن از طریق مکمل­های خوراکی توصیه می­شود.

تریپتوفان نقش بسیار مهمی را در مغز به عنوان یک پیش ماده برای تولید سروتونین و ملاتونین ایفا می­کند.

سروتونین به عنوان Happiness Hormone در بدن معروف است

و نقش بسیار مهمی را در رفتارهای تغذیه­ ای پرنده بخصوص کنترل اشتها بر عهده دارد.

سروتونین هورمونی است که در روز و در زمان فعالیت پرنده فعال است

در حالیکه ملاتونین اغلب نقش آرام بخشی در زمان استراحت دارد.

تریپتوفان و متابولیت­های آن به عنوان یک تنظیم کننده رفتارهای عصبی که بر روی اشتها، ریتم خواب و بیداری

و رفتارهای جنسی موثر هستند شناخته شده است.

گروه علمی تحقیقی رادین فیدار فردا