تاثیر پروبیوتیک در تغذیه گوساله ها

هدف اصلی استفاداز پروبیوتیک ها در تغذیه گوساله ها ، بهبود دادن تخمیر در شکمبه است.

پروبیوتیک ها افزودنی های غذایی میکروبی هستند که از طریق بهبود تعادل میکروبی روده تاثیرات سودمندی بر روی میزبان دارند. 

عملکرد مناسب  ، عدم وجود باقیمانده در محصولات دامی

و حفظ محیط زیست سبب گردیده تا این ترکیبات جایگزین بسیاری از فرآورده های متداول گردند.

امروزه پروبیوتیک ها نه تنها به عنوان محرک رشد بلکه برای تحریک دستگاه ایمنی و پیشگیری از ابتلا به بسیاری از بیماری ها به کار گرفته می شود .

در این مقاله به مزایای استفاده از پروبیوتیک در تغذیه گوساله و نحوه عملکرد آنها در روده و دلیل ضرورت استفاده از پروبیوتیک بحث شده است.

پروبیوتیک ها مکمل های غذایی میکروبی هستند که از طریق بهبود تعادل میکروبی روده تاثیرات سودمندی بر روی میزبان دارند .

این تعریف بر ماهیت زنده پروبیوتیک ها تاکید دارد.

کاربرد پروبیوتیک ها برای نشخوارکنندگان

در مراحل اولیه زندگی که شیر ماده غذایی اصلی است ، غذا از شکمبه عبور نمی کند.

فاصله میان انتهای مری و سوراخ نگاری شیردان کوتاه است و از طریق آن غذا وارد شکمبه نمی شود.

در حیوانات جوان واکنشی دیده می شود که شکاف مری بسته می شود.

و بدین ترتیب غذا به صورت مستقیم از مری به سیرابی و سپس به شیردان وارد می شود.

با این وجود ، برخی از غذاها وارد شکمبه می شوند.

و در شکمبه با باکتری تک یاخته و قارچ تلقیح شده تا حیوان برای مرحله از شیرگیری و آغاز مرحله بزرگسالی یعنی غلبه جمعیت میکروبی هضم کننده فیبر در محل آماده شود.

بدین ترتیب مزایای بالقوه پروبیوتیک ها برای نشخوار کنندگان احتمالا بیشتر از مزایای مصرف این مواد در حیوانات تک معده ای خواهد بود.

ضرورت پیشگیری از اسهال در گوساله ها در سایر گونه ها نیز وجود دارد. 

با این وجود مصرف پروبیوتیک ها در نشخوارکنندگان از طریق افزایش سرعت شکل گیری فلور و فون شکمبه نیز مزایای به همراه دارد.

در موارد تثبیت تخمیر در حیوانات بالغ نیز مصرف این مواد با تحریک تخمیر در حیوانات بالغ سودمند خواهدبود.

در طی یک بررسی (اثر پروبیوتیک ها در پیشگیری از وقوع اسهال در گوساله های جوان ) این نتیجه حاصل شده است که از ۵۰ گوساله جوان که در سنین یک هفته تا ۹۰ روزگی مورد مطالعه قرار گرفتند، ۲۵ مورد با پروبیوتیک ها تغذیه شدند.

 موارد اسهال ناشی از استقرار باکتری های انتروتوکسیژنیک در دستگاه گوارش ضررهای جدی اقتصادی را بر پرورش وارد می کند. 

تعدادی از گوساله ها در نخستین ماه زندگی خود بر اثر ابتلا به اختلالات گوارشی تلف  شدند.

همچنین در موارد ملایم تر از میزان جذب مواد غذایی در دستگاه گوارش و بهره وری حیوان کاسته شد.

در گوساله های مبتلا به اسهال افزایش تعداد کلی فرمها مشاهده شد، که عمدتا اشرشیا کلی بودند . 

در حالی که افزایش تعداد کلی فرم در حوالی زمان از شیرگیری مشاهده شد. همچنین پروبیوتیکها می توانند برای جابجایی اشرشیاکلی در دیواره دستگاه گوارشی و تقویت باکتری های سالم و حذف کلی فرم ها از دستگاه گوارش مورد استفاده قرار گیرند.

از گوساله هایی که با پروبیوتیک ها تغذیه نشده بودند ۵/۶ درصد تلف و ۱۲ درصد کاهش بهره وری و ۸ درصد باعث استرس از شیرگیری شدند

و همچنین گوساله هایی که با پروبیوتیک تغذیه شده بودند تا ۵/۴۶ درصد افزایش بهره وری و ۵۳ درصد کاهش مرگ و میر را نشان دادند.

 از مهم ترین مزایای پروبیوتیک ها این است که پس از واردشدن به سیستم گوارشی دام و طیور در بافت های بدن باقی نمانده و برخلاف آنتی بیوتیک ها هیچگونه مقاومت میکروبی پس از مصرف آن ایجاد نمی شود. 

هدف از استفاده این فرآورده ها متاثر کردن فعالیت میکروبی دستگاه گوارش یا به عبارت دیگر بهبود وضعیت سلامتی ، رشد و عملکرد حیوان می باشد.

استفاده از پروبیوتیک ها در گوساله های شیرخوار در چند سال گذشته مورد توجه قرار گرفته است.

در واقع هدف کلی از استفاده های میکروبی ، پرورش بهتر و دستیابی به عملکرد بالاتر و سلامتی گوساله در دوران شیرخوارگی است .

پرورش موفق گوساله های شیرخوار از زمان تولد تا زمان از شیرگیری مستلزم توجه به عوامل مربوط به سلامتی مادر ،

گوساله ، تمیزی محیط پرورش ، خوراندن آغوز با رعایت استانداردها و تغذیه مناسب بعد از دادن آغوز می باشد.

مرگ و میر و بیماری در این دوره از مشکلات مهم گاوداری صنعتی می باشد، به طوری که با عدم رعایت توصیه ها تلفات افزایش و سود به حداقل می رسد. 

اکثر بیماری ها در گوساله های شیرخوار در چند هفته اول شایع می باشد

و دلیل آن عدم مصرف آغوز مناسب و فضای نامناسب پرورشی است. 

به طور میانگین یک گاو شیری در حدود چهار دوره شیردهی در گله تولید شیر می کند.

با در نظر گرفتن مرگ و میر در گوساله ها و سایر تلفات باید ۳۰ درصد از گله شیری با تلیسه های خوب جایگزین شود.

اسهال در گوساله ها

اسهال یکی  از مهمترین بیماری های عفونی در پرورش گوساله محسوب می شود.

که خسارات زیادی بر سیستم پرورشی تحمیل می کند. میکرو ارگانیسم های متفاوتی در روزهای مختلف ماههای اول زندگی سبب بروز اسهال می شوند. 

بطوری که باکتری اکولای در ۳ – ۵ روزگی ، ویروس کرونا در ۵ – ۱۵ روزگی و سالمونلا در ۱۵ – ۳۰ روزگی و کوکسیدیوز از سنین بالای یک ماهگی تا یک سالگی گوساله ها را مبتلا می کند.

برقراری باکتری ها در شکمبه :شکمبه گوساله تازه متولد شده عاری از باکتری است،

ولی با گذشت زمان تعدادی از باکتری های هوازی وارد شکمبه می شوند . پس از مصرف خوراک ، برقراری باکتریها صورت می گیرد . 

تعداد کل باکتریها در هر میلی لیتر مایع شکمبه معمولا تغییر نمی کند، ولی نوع باکتری ها با شروع مصرف ماده خشک تغییر میکند.

این امر سبب تغییرات اساسی در باکتری های هوازی و جایگزینی باکتری های بی هوازی می شود. 

گوساله هایی که علوفه مصرف می کنند ، باکتری های متفاوتی نسبت به گوساله هایی که غلات مصرف می کنند، دارند .

برقراری باکتری ها در شکمبه به طور مقدماتی با مصرف جیره خشک صورت می گیرد.

اثر اسهال بر متابولیسم گوساله 

۱ – مصرف خورک 

به طور کلی با ایجاد ناراحتی های عفونی و گوارشی از میزان مصرف خوراک به طور قابل توجه ای کاسته می شود؛

بنابر این اسهال سبب کاهش مصرف خورک شده و به همین دلیل سطح اجسام کتونی در سرم گوساله مبتلا به اسهال بالاست.

۲ – اتلاف الکترولیت ها 

با بروز اسهال مقادیر قابل توجه ای از الکترولیت ها از طریق مدفوع آبکی دفع می شود.

اسهال سبب کاهش شدید ویتامین های محلول در چربی می شود.

با بروز اسهال انتقال الکترولیت ها از خون به درون روده صورت می گیرد ،

در این زمان حرکت آب و به ویژه پتاسیم از داخل سلولها به درون خون افزایش می یابد.

سدیم کلروبی کربنات به مقدار زیادی از طریق مدفوع دفع می شوند و لیکن اتلاف  پتاسیم از ای طریق حداقل است ؛

بنابر این محلول های جبرانی باید حاوی سدیم بالا و پتاسیم پائین باشند.

۳ – اسیدوزیس 

خروج بیکربنات از طریق مدفوع وتجمع اجسام کتونی به دلیل کاهش مصرف خوراک و اتلاف انرژی از طریق مدفوع در زمان وقوع اسهال سبب ایجاد اسیدوز متابولیک و کاهش pH خون می شود.

اسیدوز سبب مقاومت عروق در برابر جریان خون شده و به تبع آن باعث ضعف در وظایف قلب می شود.

اسیدوز در طی روزهای ۷-۱۴  اول زندگی توسعه بیشتری نسبت به روزهای دیگر دارد.

۴ – اتلاف مایعات 

مقدار آب بدن گوساله در سن کمتر از ۱۵ روزگی ۸۰۱ میلی لیتر در هر کیلوگرم وزن زنده می باشد.

اسهال سبب کاهش آب بدن از جمله آب سلولی و پلاسمایی می شود. بیشترین تغییر در آب پلاسما رخ می دهد.

که در حدود ۱۱/۴ درصد کاهش می یاید.

اتلاف آب از طریق مدفوع در گوساله های سالم ۰/۸۸ لیتر در روز است ، ولی در گوساله های مبتلا به اسهال اتلاف آب به ۲ – ۳ لیتر در روز می رسد.

استفاده از فرآورده های میکروبی در تغذیه گوساله های شیرخوار

از قارچ ها و مخمر ها به عنوان پروبیوتیک در دهه گذشته استفاده شده است ،

در سال ۱۹۸۹ یه جای واژه پروبیوتیک از واژه تغذیه مستقیم میکروبی استفاده شد که در آن منبعی از میکروارگانیسم های زنده قابل زیست همانند باکتری ها ، قارچ ها و مخمر ها وجود داشت.

۵ – کمبود گلوکز 

در گوساله های مبتلا به اسهال کمبود گلوکز در خون نیز مشاهده شده است.

دلیل این امر احتمالا کاهش مصرف خوراک و عدم تامین نیازهای غذایی گوساله است .

کاهش سطح گلوکز خون سبب کاهش انسولین در خون می شود. 

دلیل دیگر کمبود گلوکز در خون ، سموم تولیدی توسط باکتری اکولای است که احتمالا بر عمل گلوکونئوژنز اثر منفی می گذارد.

۶ – اتلاف مواد معدنی 

در گوساله های مبتلا به اسهال کلی باسیلی غلظت آهن در روده کوچک افزایش می یاید.

ولی سدیم ، مولیبدن ، مس ، روی و سولفات کاهش می یابد. 

در ژوژنوم غلظت منیزیوم کاهش ولی غلظت فسفر غیر آلی افزایش می یابد و در کبد غلظت کبالت ، آلومینیوم ، کلسیم و منیزیم کاهش می یابد.

۷ – وضعیت هورمونی 

آلدسترون پلاسما با سدیم پلاسما رابطه منفی دارد . در زمان تولد غلظت این هورمون بالا می باشد و به دنبال آن در سن ۲۰ روزگی کاهش می یابد.

در زمان اسهال افزایش قابل توجهی در غلظت آلدسترون پلاسما مشاهده می شود ، که برای مقابله با اتلاف بیشتر سدیم و آب است.

در زمان اسهال اتلاف سدیم از طریق ادرار حداقل است که به دلیل غلظت بالای آلدسترون است. 

نمونه های مصرفی پروبیوتیک 

الف – خوراک پروبیوتیکی (پروبیوتیک + آنزیم )

یک محرک رشد طبیعی می باشد. مخمر های کشت داده شده ، آنزیم های گوارشی و باکتری های مفید سه عامل عمده تحریک رشد دام و طیور می باشند.

بزرگترین مزایای این سه محرک نسبت به محرک های رشد آنتی بیوتیکی ، عدم نیاز به دوره زمانی دفع باقیمانده ها از بدن برای مصرف این محصولات می باشد.

مزایای مصرف در دام ها شامل کاهش مرگ و میر ، کاهش میزان ابتلا به بیماریها و کاهش مصرف دارو ،

کاهش عوارض ناشی از استرس مصرف آنتی بیوتیک ، کاهش استرس های گرمایی و حمل و نقل ، بهبود هضم فیبر و کاهش یبوست ،

افزایش جذب غذا و بهبود ضریب تبدیل غذایی ، افزایش میزان باروری و افزایش وزن است.

گروه دارویی : پروبیوتیک 

شکل دارویی : پودر افزودنی به دان

گونه هدف : دام(گاو و گوسفند) و طیور

موارد مصرف :

-کاهش میزان مرگ و میر 

-کاهش میزان ابتلا به بیماری ها و کاهش مصرف دارو

-کاهش عوارض ناشی از استرس مصرف آنتی بیوتیک 

-کاهش استرس های گرمایی حمل و نقل

-بهبود هضم فیبر و کاهش یبوست

-افزایش جذب غذا و بهبود ضریب تبدیل غذایی .

-افزایش میزان باروری

-افزایش وزن

مقدار و روش مصرف:

• طیور : ۰/۵ تا ۲ کیلوگرم در هر تن دان نهایی در طول دوره 
• دام : ۱۰ تا ۲۰ گرم به ازای هر راس روزانه 

توجه : هیچگونه منع مصرف ، تداخل دارویی و زمان پرهیز از مصرف در رابطه با این محصول وجود ندارد.

بسته بندی : بسته بندی کاغذی چند لایه یا استوانه ای پلاستیکی نیم و یک کیلوگرمی .

ب – (پروبیوتیک + آنزیم + ویتامین + اسید آمینه )

گروه دارویی : پروبیوتیک 

شکل دارویی: پودر افزودنی به دان

مکانیسم اثر :

با تحریک و افزایش رشد میکرو فلور طبیعی دستگاه گوارش و کاهش رشد باکتریهای مضر و با تقویت سیستم ایمنی بدن حیوان به افزایش مقاومت بدن در مقابل استرس های محیطی کمک می نماید.

گونه هدف : طیور ( گوشتی ، تخمگذار و مادر) و دام (گاو و گوسفند)

موارد مصرف :

طیور 

– افزایش میزان باروری ، افزایش رشد و تولید و بهبود ضریب تبدیل غذایی 

-افزایش میزان مقاومت طیور در برابر بیماری ها و تقویت سیستم ایمنی

گاوهای شیری 

-افزایش تولید شیر و مدت زمان شیرواری و بالا بردن میزان پروتئین شیر 

کم کردن تعداد سلول های سوماتیک (SCC) شیر و افزایش میزان کازئین شیر (پروتئین اولیه پنیر) و در نتیجه افزایش ارزش محصول 

-تسریع در باروری و افزایش راندمان تولید مثلی 

نتیجه گیری 

در واقع هدف کلی از استفاده از فرآورده های میکروبی پرورش بهتر و دستیابی به عملکرد بالاتر و سلامتی گوساله در دوران شیرخوارگی است.