عناوین مطلب
افزایش میزان شیر تولید شده
هدف اصلی از هر گله گاو شیری ، افزایش میزان شیر تولید شده به وسیله هر گاو در دوره شیردهی خود است.
در جهت رسیدن به این هدف می بایست فاکتورهای موثر را بشناسیم و از این طریق به فروش شیر نیز کمک کنیم.
این فاکتورها شامل سلامت پستان گاو ، حداکثر شیر تولید شده و تداوم در ثبات تولید شیر گاوها است .
در گله تولید کننده ،کارایی تولید زیاد شیر به وسیله شیردهی امکان پذیر است
جهت رسیدن به این مقصود ما باید به مدیریت تولید مثل توجه داشته باشیم.
تخمدان ها دو هورمون استروژن و پروژسترون را ترشح می کنند.
به علاوه بعد از وقوع آبستنی ،پرده جفت جنین مقدار زیادی استروژن و مقداری نیز پروژسترون ترشح می کند.
این دو هورمون به صورت سینرژیسم،مجرای پستان را تحریک کرده و باعث توسعه سیستم لوبول و آلوئول و رشد پستان ها می شوند.
نزدیک زایمان هورمون های دیگر به انضمام گلوکو کورتیکوئیدها ،پرولاکتین و هورمون های رشد در غلظت بالا ترشح می شوند.
قسمت زیادی از موفقیت شیردهی به خاطر وجود این هورمون هاست زیرا بدون آنها ، غده پستان نمی تواند پروتئین سازی کند و لاکتوژن سازی هم صورت نمی گیرد.
این موضوع باید مورد توجه قرار گیرد که در زمان آبستنی تولید شیر ضروری است.
به عبارت دیگر تمام توسعه و رشد غده پستان و آغاز شیردهی مربوط به موفقیت در آبستنی است.
فاصله زایش ها بر روی میانگین روزهای شیردهی و متوسط تولید شیر روزانه تاثیر مستقیم دارد به طور کلی افزایش فاصله زایش ، میانگین روزهای شیردهی گله را افزایش می دهد.
منحنی شیردهی
- منحنی شیردهی میزان تولید شیر گاو را پس از زایش و ترشح آغوز تا زمان خشکی (تقریبا ۳۰۵ روز ) نشان می دهد.
- منحنی نقطه اوج تولید شیر ،سطح تداوم و اثر حوادث خاص را بر تولید شیر مشخص می کند.
- نمودار شیردهی تقریبا ثابت است و از روی آن می توان میزان تولید شیر را بر اساس اوایل دوره پیش بینی کرد.
- گاوها در اولین دوره شیردهی دارای منحنی شیردهی مسطحی هستند.
- گاوها در اولین دوره شیردهی در سطحی معادل ۲۵% گاوهای بالغ به اوج تولید می رسند.
- گاوهای سالم نسبت به گاوهای شکم اول در سطح بالاتری از تولید به اوج می رسند ولی تداوم اوج در آنها چندان مطلوب نیست.
- تداوم شیردهی به صورت میانگین باید در حدود ۹۴-۹۶ درصد باشد ، مثلا تولید شیر هر ماه باید تقریبا ۹۵ درصد یک ماه قبل باشد.
- میزان افت تولید پس از سپری شدن اوج تولید شیر در تلیسه ۰.۲ درصد در روز و در گاو بالغ ۰.۳ درصد در روز می باشد.
- تجزیه و تحلیل منحنی شیردهی در تشخیص مشکلات تغذیه ای و مدیریتی گله های شیری حائز اهمیت است.
- تولید بالا نیاز مند اوج تولید و تداوم بالا می باشد.
- به کاهش تولید شیر پس از رسیدن به اوج شیردهی گفته می شود.
- به ازاء هر کیلوگرم تولید مازاد شیر در زمان اوج تولید ، مقدار تولید شیر طی کل دوره شیردهی به میزان ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلوگرم افزایش می یابد.
- اگر گاو به اوج تولید نمی رسد پروتئین جیره را کنترل کنید.
- اگر گاو به اوج می رسد ولی نمی تواند آن را حفظ کند به انرژی جیره توجه کنید.
- در گاو با پتانسیل بالای ژنتیکی اوج شیردهی در سطح بالایی است و دوام شیردهی هم بیشتر است.
- گاوداران باید از میزان تولید شیر در اوج شیردهی به عنوان شاخص عملکرد تولید شیر گله استفاده کند.
- استرس های مختلف مثل تغذیه ای ،گرمایی ، حمل و نقل و … می توانند روی تداوم شیردهی و رسیدن به اوج شیردهی و میزان آن تاثیر منفی داشته باشند که گاهی بسیار مشهود و غیر قابل اجتناب است.
- کوتاه بودن دوره شیردهی ممکن است ناشی از چاقی بیش از حد گاوها، پائین بودن مصرف انرژی یا ژنتیکی باشد.
- درصد چربی و پروتئین شیر با افزایش میزان تولید کاهش می یابد.
- در طول دوره شیردهی میزان چربی و پروتئین شیر بیشتر از ۳.۳ و۳.۴ حفظ شود. بالا بودن چربی شیر و تولید اندک نشان دهنده ضعف گاوها یا کاهش خوراک مصرفی است.
- پائین بودن درصد چربی نشان دهنده ضعف عملکرد شکمبه به بیماری های متابولیکی یا مشکلات مربوط به ترکیب خوراک می باشد.
- پائین بودن درصد پروتئین نشان دهنده کمبود انرژی است.
- در نظر گرفتن هزینه پائین برای تولید شیر باعث کاسته شدن تولید شیر شده و منحنی شیردهی سیر نزولی طی نماید.
- به علاوه در طول ۲- ۳ ماه بعد از زایمان تولید شیر به حداکثر میزان خود می رسد. وبعد از ۷ – ۸ ماهگی تولید شیر کاهش می یابد تا این که در ده ماهگی بعد از زایش میزان تولید شیر به میزان قابل توجهی کاهش می یابد.
- در شروع دوره جدید شیردهی ، گاو می بایست در طول ۱۰ ماه آبستن شده و دوباره زایش کند.
- می بایست به حداکثر تولید شیر که در حدود ۶۰ -۹۰ روزگی بعد از زایمان اتفاق می افتد توجه داشته باشیم و حدود این دوره (۶۰ الی ۱۵۰ روز پس از زایمان ) وقتی که گاو به مقدار پیک سوددهی می رسد اهمیت قائل شویم.
- گاو در زمان های کمتر آبستن می شود که می خواهد زمان زیادی را در قسمت آخر منحنی شیردهی سپری کند ، در نتیجه سود حاصل کاهش می یابد. اگر با تولید کم مبارزه گردد، توسعه و پیشرفت فرآوان حاصل می شود.
دوشیدن شیر
خروج شیر با یک تحریک عصبی شروع می گردد.
بیشترین تحریک توسط تیتها (نوک پستانها ) انجام می گیرد.
با توجه به اینکه اعصاب در این قسمت بیشترند ، هر پدیده ای که به دوشش مربوط باشد نیز می تواند به عنوان یک محرک عمل کند.
اعمالی از قبیل شستن پستان گاو ، فرو بردن سر پستانک ها در محلول ضد عفونی ، سر و صدای شیر دوش و … سبب می شود تحریک عصبی به هیپوتالاموس رود که منجر می شود هورمون اکسی توسین ساخته شده ودر غده هیپوفیز ذخیر شده در خون آزاد شود.
اکسی توسین وقتی به غده پستان می رسد ، باعث می شود سلول های پوششی عضلانی (میواپتیلیال ) که حبابچه مولد شیر را احاطه کرده اند ، منقبض شوندو اندازه مجاری حبابچه ها کاهش یابدو با فشار شیر را وارد مجاری سازد.
نزدیک به ۳۰ تا ۶۰ ثانیه بعد از تحریک پستانها ، انقباض این سلول ها شروع می شود.
اوج تولید اکسی توسین در ۱ تا ۲ هفته اول شیردهی بعد از یک دقیقه پس از تحریک به دست می آید.
در ۵ تا ۶ هفتگی شیردهی در دو دقیقه بعد از تحریک به دست می آید.
نیمه عمر اکسی توسین نزدیک به ۰.۵۵ تا ۳.۶ دقیقه است و غلظت های موثر این هورمون در خون ۶ تا ۸ دقیقه دیده می شود.
پس لازم است هنگام فعال بودن اکسی توسین ، شیر به سرعت دوشیده شود
پس گاو بین ۴۵ ثانیه یا ۱.۵ دقیقه تا ۵ دقیقه بعد از شستن پستان دوشیده شود تا از این رفلکس بهره مند شود.
نزدیک به ۵ دقیقه نیز زمان نیاز است تا شیردوشی تمام شود.
هرچه دوره ی پیش می رود اکسی توسین کاهش می یابد ، چنانچه ماشین شیردوش پس از تحریک با تاخیر وصل شود ممکن است تولید کاهش یابد و مقدار کمی از شیر موجود در پستان دوشیده شود.
چون تاثیر اکسی توسین بر روی سلولهای میو اپتلیال ممکن است از بین برود و شیر به مجاری حبابچه برگشت داده شود.
در این صورت برای دوشیدن کامل شیر نیاز به تحریک دیگری می باشد.
ترس و هیجان در آزاد شدن شیر اشکال ایجاد می کند.
برای حداکثر تولید شیر باید از ایجاد ترس و هیجان در خلال دوشش پرهیز کرد.
به علت رابطه اکسی توسین و آدرنالین ، ترس وهیجان مانع آزاد شدن شیر می گردد.
اگر قبل از تحریک آدرنالین در خون رها شود از آزاد شدن شیر کاملا جلوگیری می کند.
آدرنالین موجب انقباض مجاری خونی و جلوگیری از رسیدن اکسی توسین به پستان می نماید.
هر گونه استرس در زمان شیردوشی موجب تحریک اعصاب سمپاتیک و ترشح اپی نفرین را در پی دارد.
این هورمون با انقباض رگهای خونی موجب کاهش جریان خون به پستان شده و در پی آن اکسی توسین کمتر به پستان می رسد و از چسبیدن اکسی توسین به رسپتورهای اکسی توسین در سلول های میواپیتلیال جلوگیری می کند در نتیجه از اثر اکسی توسین جلوگیری می کند.
گردآورنده :
دکتر یوسف نادری (استادیار گروه علوم دامی ،دانشگاه آزاد اسلامی واحد آستارا )
